Opaliński (Opaleński) Piotr z Opalenicy h. Łodzia (zm. 1506/7), sędzia ziemski poznański i kasztelan lędzki. Był synem Piotra z Opalenicy i Bnina, w l. 1463–6 kasztelana santockiego (zm. 1466), i Małgorzaty Borkówny z Włoszakowic i Gryżyny. Należał do rozrodzonej rodziny panów z Bnina (w woj. kaliskim, pow. pyzdrskim). Jego rodzeni bracia, młodo zmarły Jan i młodszy Mikołaj, nie zrobili żadnej kariery politycznej, wielkie natomiast wpływy w państwie mieli stryjowie O-ego, młodsi bracia ojca, Maciej z Bnina zwany Mosińskim (zob.) i Piotr z Bnina, bp kujawski (zm. 1493). O. jako pełnoletni występuje wraz z braćmi zaraz po śmierci ojca (od r. 1467). Karierę rozpoczynał zapewne u boku stryja Macieja. W l. 1473–84, gdy Maciej był starostą wielkopolskim, O. brał udział wraz z nim sądach i towarzyszył mu często w licznych objazdach Wielkopolski. Od listopada 1479 do kwietnia 1480 był zastępcą Macieja na urzędzie starosty generalnego Wielkopolski. Zapewne protekcji stryja zawdzięczał także pierwsze urzędy ziemskie: wiosną 1477 został chorążym kaliskim, a w marcu 1478 przeszedł na ten sam urząd w bliższym mu woj. poznańskim. W r. 1486 metryka uniwersytetu lipskiego odnotowała immatrykulację chorążego poznańskiego Piotra; jeżeli nie chodzi tu o syna naszego O-ego, byłby to wyjątkowy wypadek studiów już po uzyskaniu urzędów ziemskich. W Lipsku chyba niedługo zabawił: w lutym i lipcu t. r. przebywał jeszcze w Wielkopolsce, a już 31 III 1487, na zjeździe w Kłodawie, otrzymał intratny urząd sędziego ziemskiego poznańskiego (być może był na to stanowisko postulowany przez szlachtę wielkopolską). Sądy ziemskie odbywały się wówczas w Wielkopolsce rzadko i nieregularnie, jeszcze rzadziej zasiadał na nich O. (w Poznaniu notowany jest ogółem zaledwie 8 razy, w Kościanie – ani razu), osadzając w obydwu powiatach swego stałego zastępcę, Andrzeja z Wilkowa Polskiego (1487–1502), dawnego zaufanego Macieja Mosińskiego.
O. stał chyba blisko Jana Olbrachta, który zaraz po wstąpieniu na tron polski dał mu konsens na wykup wsi w księstwie głogowskim (1492). Uczestniczył też O. w dwu wielkich sejmach Olbrachta (1493, 1496), a zapewne i w wyprawie wołoskiej 1497 r., podczas której król przyznał mu prawa do szeregu wsi w południowo-zachodniej Wielkopolsce, należących do szlachty, która nie stanęła na wyprawę. W r. 1500 był jednym z dwu kandydatów przedstawianych przez królewicza kard. Fryderyka królowi na kasztelanię lędzką. Latem 1502 podczas najazdu na Wielkopolskę wojującego z Ostrorogami rycerza łużyckiego Adama Szwaba O. został uprowadzony do Saksonii i tam uwięziony. W jego sprawie występowały do króla Aleksandra sejmiki wielkopolskie, żądając nawet przeznaczenia części wielkopolskiego poradlnego na wykup O-ego. Na prośbę królewską interweniował przebywający wówczas w Głogowie królewicz Zygmunt, który ostatecznie latem 1503 wykupił O-ego z niewoli za 1800 fl. Zwrot kwoty gwarantowało Zygmuntowi 7 panów wielkopolskich, a w r. 1504 O. spłacił królewiczowi większość długu. Dn. 6 IX 1503 O. otrzymał kasztelanię lędzką, nie rezygnując z urzędu sędziego poznańskiego. O. był wówczas jednym z czołowych przywódców szlachty wielkopolskiej. Jesienią 1503 został też z zalecenia królewskiego zastępcą ówczesnego starosty generalnego Wielkopolski Ambrożego Pampowskiego, a także poborcą podatkowym w r. 1503 w woj. poznańskim. W marcu 1504 król imiennie wzywał go na sejm piotrkowski. Uczestniczył też O. w sejmie radomskim (1505).
Po śmierci ojca O. wraz z braćmi trzymał niedzielnie Radlin (koło Jarocina), klucz opalenicki (zamek z 12 wsiami) oraz współgospodarzył we wniesionych przez matkę częściach klucza włoszakowickiego. W r. 1481 bracia dokonali działu dóbr: Mikołaj wziął Opalenicę, zaś O. – Radlin i części włoszakowickie. W latach następnych O. prowadził ożywioną akcję zamian i zakupów ziemi, np. w r. 1493 kupił od Borków część miasta Gostynia.
O. był żonaty z Anną, córką podkomorzego poznańskiego Stanisława Zbąskiego, wnuczką słynnego Abrahama (z jej siostrą Barbarą ożenił się brat O-ego Mikołaj, zaś jej brat Marcin Zbąski poślubił siostrę Opalińskich – Zofię). W r. 1482 O. opisał Annie 1200 zł wiana i posagu, ale o spłatę posagu procesował się ze szwagrami jeszcze w r. 1491. Zmarł po 9 VI 1506, a przed 15 III 1507.
Z dzieci O-ego znamy córki: Katarzynę (zamężną za Maciejem Czarnkowskim), Annę (zamężną za Feliksem Nieparckim) i Magdalenę (żonę Krzysztofa Zaremby), oraz synów: Piotra, potem kasztelana gnieźnieńskiego (zob.), Łukasza (zm. po r. 1530), Sebastiana (zob.), Jana, potem krajczego kor. (zm. 1547), wreszcie Macieja, ojca późniejszego marszałka kor. Andrzeja (zob.), po którym poszła starsza z dwóch głównych linii Opalińskich.
Dworzaczek, tabl. 112, 113; Gąsiorowski, Urzędnicy wpol.; – Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1929 s. 229–34; Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego w Wpol.; Nowogrodzki S., Rządy Zygmunta Jagiellończyka na Śląsku i w Łużycach, Kr. 1937 s. 126 n.; Pawiński A., Młode lata Zygmunta Starego, W. 1893 s. 240; Wiesiołowski J., Ambroży Pampowski – starosta Jagiellonów, Wr. 1976; – Acta capitulorum, II nr 1410; Akta Aleksandra; Akta grodz. i ziem., VII nr 100; Akta radzieckie poznańskie, Wyd. K. Kaczmarczyk, P. 1948 III, nr 2084; Cod. Pol., I nr 191: Kod. m. Kr., I nr 201; Liber quitantiarum regis Alexandri, w: Teki Pawińskiego, I; Matricularum summ., I–IV; Metrica nec non liber nationis Polonicae Universitatis Lipsiensis, Wyd. S. Tomkowicz, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1882 II 424; Vol. leg., I 128; – Arch. Państw. w P.: Kościan Z. 17 k. 228, Poznań Gr. 5–10; – Kartoteka Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Średniowiecznej Wielkopolski IH PAN w P.: Opalenica.
Antoni Gąsiorowski